Παρόλο που όλοι συμφωνούν ότι το να κόψεις το κάπνισμα είναι το πιο υγιές και συνετό, προτείνουμε να απαντήσεις στις ερωτήσεις: Τι χάνεις αν κόψεις το κάπνισμα; Τι σου πρόσφερε; Για ποιους λόγους το κόβεις;
Φαίνεται παράξενο, αλλά το να κατανοήσεις, να νομιμοποιήσεις και να είσαι συμπονετικός με το κομμάτι του εαυτού σου που θέλει να καπνίσει, μπορεί να σε βοηθήσει να το κόψεις. Γι’ αυτό σε ρωτάμε: Ποιο ήταν το αρχικό κίνητρο για να αρχίσεις να καπνίζεις;
Μπορούμε να διακρίνουμε ανάμεσα στο κίνητρο για σύνδεση: με άλλους ανθρώπους, με τις αισθήσεις, με την ευχαρίστηση, με την ανταμοιβή, με μια πιο ελκυστική πλευρά του εαυτού σου· και στο κίνητρο για αποσύνδεση: από το περιβάλλον, από μια εργασία, από το στρες, από μια συναισθηματική δυσφορία, από τον πόνο, από την οικογένεια ή από τη δουλειά.
Όταν επιδιώκεται η αποσύνδεση, συχνά θέλεις να δημιουργήσεις έναν δικό σου χώρο μέσω του τσιγάρου.
Μπορεί επίσης να επιδιώκεις να γεμίσεις ένα κενό. Η κατανάλωση σημαίνει να γεμίζεις, να αποκτάς, και γι’ αυτό συχνά καταναλώνουμε για να μετριάσουμε μια εσωτερική αίσθηση έλλειψης, κενού. Ή, μπορεί να αρχίσεις να καπνίζεις για να φαίνεσαι πιο ενδιαφέρον ή πιο ώριμος ή για να επαναστατήσεις.
Όπως βλέπεις, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά κίνητρα πίσω από το κάπνισμα, και μπορεί να είναι πολύ προσωπικά και υποκειμενικά.
Αν νιώθεις ότι εξακολουθείς να είσαι αναποφάσιστος σχετικά με το αν θα ξεκινήσεις, ή όχι, μια αποχή, σου προτείνουμε να κάνεις έναν απολογισμό, όπου θα σημειώσεις, σε έναν πίνακα 4 κελιών, τα οφέλη που νιώθεις ότι παίρνεις όταν καπνίζεις (1.) και όταν απέχεις (2.), και τα μειονεκτήματα που συνδέεις με το κάπνισμα (3.) και με την αποχή (4.). Αυτή η άσκηση μπορεί να σε βοηθήσει να ξεκαθαρίσεις τη σχέση που έχεις με τον καπνό, να πάρεις μια απόφαση, και να αναζητήσεις εναλλακτικές για να αποκτήσεις τα οφέλη που νιώθεις ότι σου προσφέρει ο καπνός.
Στην αξιολόγηση ανάμεσα στους λόγους υπέρ του καπνίσματος και στους λόγους για να το κόψεις, πρέπει να βεβαιωθείς ότι οι λόγοι για να το κόψεις έχουν μεγαλύτερο βάρος, και ότι είναι δικοί σου λόγοι, όχι ξένοι. Σε περίπτωση που δεν το νιώθεις έτσι, ίσως βρίσκεσαι σε ένα προηγούμενο στάδιο, και πρέπει να δώσεις περισσότερο χώρο και χρόνο σε αυτόν τον απολογισμό.
Επίσης, μπορείς να αρχίσεις να διακρίνεις τα κίνητρα των διαφορετικών τσιγάρων που καπνίζεις μέσα σε μια εβδομάδα, αφού δεν καπνίζονται όλα τα τσιγάρα για τους ίδιους λόγους: επειδή το ζητάει το σώμα σου, ως αυτοματισμός ή συνήθεια, για να αντέξεις μια δυσφορία, ως ανταμοιβή, ανάπαυση ή βραβείο, ή ως ένας μικρός χώρος για τον εαυτό σου, για να βγεις από τη ρουτίνα σου, για να φαίνεσαι μεγαλύτερος…
Ωστόσο, όταν υπάρχει εξάρτηση, συνήθως συμβαίνει να αποσυνδέεται το κίνητρο από την κατανάλωση. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι πλέον απαραίτητο να εμφανιστεί το κίνητρο που υπήρχε στην αρχή του καπνίσματος (σύνδεση, αποσύνδεση, γέμισμα ενός κενού, να φαίνεσαι μεγαλύτερος...), ώστε να συμβεί αυτή η κατανάλωση, καθώς αυτή αναπαράγεται χωρίς να χρειάζεται κίνητρο.
Αν νιώθεις ότι ο απολογισμός σου γέρνει προς την αποχή, είναι σημαντικό να ξέρεις ότι, μερικές φορές, βιώνεται μια αίσθηση απώλειας και πένθους όταν κόβεται το κάπνισμα. Το πένθος είναι μια ψυχολογική και συναισθηματική εμπειρία που ανταποκρίνεται σε μια κατάσταση που βιώνεται ως απώλεια, και ο καθένας μπορεί να το ζήσει με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, γιατί στην πραγματικότητα θέλεις να βγάλεις τον καπνό από τη ζωή σου, αλλά ας θυμηθούμε ότι αυτό σημαίνει πως υπάρχει ένα κομμάτι σου που νιώθει ότι ο καπνός του πρόσφερε κάτι, και είναι εντάξει να ακούς κι αυτό το κομμάτι, αντί να το αρνείσαι.
Για να περάσεις μέσα από το πένθος συνιστάται να θυμηθείς τι ήταν αυτό που έψαχνες στον καπνό, πώς και πότε μπήκε στη ζωή σου, αν υπάρχει κάτι καλό που σου έχει προσφέρει, αν υπάρχουν ανέκδοτα ή περίεργες καταστάσεις όπου θυμάσαι τον εαυτό σου με ένα τσιγάρο στο χέρι· αλλά επίσης να σκεφτείς γιατί θέλεις να απομακρυνθείς από αυτόν.
Μέρος αυτής της διαδικασίας είναι να εκφράσεις τα συνδεδεμένα συναισθήματα που μπορεί να είναι οποιουδήποτε τύπου: λύπη, για την απώλεια· φόβος, για αυτό που θα έρθει· θυμός, για τις συνέπειες που υπέστης, κ.λπ.
Για να προχωρήσεις σε ένα πένθος, πρέπει να επιτρέψεις αυτή την ψυχολογική εμπειρία, όχι μόνο να τιμωρείς και να δαιμονοποιείς τον «καπνιστή εαυτό» σου. Το να επιτρέψεις τα συναισθήματα που εμπλέκονται σε αυτές τις φάσεις θα διευκολύνει να τις διασχίσεις και να τις ενσωματώσεις, και τελικά, να προχωρήσεις. Αντίθετα, το να αναστέλλεις αυτά τα περιεχόμενα μπορεί να προάγει τη στασιμότητα ή την οπισθοδρόμηση.
Με αυτή την έννοια, τα τελετουργικά αποχαιρετισμού ως μια μορφή συναισθηματικής πέψης αποτελούν έναν καλό προγνωστικό δείκτη της επιτυχίας της διαδικασίας. Με αυτά μπορείς να αγκυρώσεις ψυχολογικά τη μετάβαση στη νέα φάση της ζωής σου και να επηρεάσεις το ψυχολογικό υπόβαθρο της εξάρτησης.
Υπάρχουν ποιοτικές έρευνες που δείχνουν ότι, αν το πένθος επεξεργαστεί, επιτραπεί και γίνει ρητό μέσω μιας επιστολής αποχαιρετισμού στον καπνό, η δέσμευση και η καλή πρόγνωση της αποχής αυξάνονται (περισσότερες πληροφορίες στο κεφάλαιο «Η Μέρα της Διακοπής»). Επιπλέον, προτείνεται η επιστολή να μοιραστεί φωναχτά με άλλα άτομα του περιβάλλοντος ή που βρίσκονται στην ίδια διαδικασία. Πρόκειται για μια συμβολική άσκηση, και ο καθένας μπορεί να σκεφτεί άλλα τελετουργικά αποχαιρετισμού που του είναι άνετα.
Μπορεί να φαίνεται παράξενο που δίνουμε τόσο χώρο στον αποχαιρετισμό, αν στην πραγματικότητα αυτό που επιθυμείς είναι να απομακρυνθείς όσο το δυνατόν πιο γρήγορα από το τσιγάρο. Είναι επίσης αλήθεια ότι υπάρχουν άτομα που δεν νιώθουν αυτή την απώλεια ή το πένθος, και που μπορούν να παραλείψουν αυτό το μέρος.
Η αιτιολόγηση αυτών των προτάσεων βρίσκεται στο γεγονός ότι η σχέση άτομο-καπνός, ιδιαίτερα αν έχει διαρκέσει πολύ, μπορεί να γίνει μια σύνθετη σχέση. Σε ορισμένες πλευρές μπορεί να μοιάζει με τη σχέση που μπορεί να έχεις με άλλα άτομα, και να είναι χτισμένη πάνω σε υποκειμενικά συστατικά που μπορούν να προσεγγιστούν, αν αυτό σε βοηθά στον σκοπό σου.
Όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους να το κόψεις, σου κάνουμε την ερώτηση: γιατί τώρα και όχι πριν;
Σίγουρα έχεις πολύ ξεκάθαρους τους λόγους για να κόψεις το κάπνισμα: τα οφέλη για την υγεία, οικονομικά, στις σχέσεις, κ.λπ.
Αλλά έχεις επιλέξει αυτή ακριβώς τη στιγμή και μπορεί να είναι χρήσιμο να ξέρεις το γιατί, δεδομένου ότι αυτό θα σε συνδέσει με το προσωπικό σου κίνητρο. Και όπως έχουμε ήδη δει, για να ξεπεράσεις μια εξάρτηση πρέπει να είσαι ενεργό μέρος της αλλαγής.